Μπορείτε να μάθετε πολλά για τις διατροφικές διαταραχές με μια απλή αναζήτηση στο διαδίκτυο.
Υπάρχουν πολλές ακόμη και μη κερδοσκοπικές οργανώσεις, που έχουν σκοπό να βοηθήσουν τα άτομα με διατροφικές διαταραχές και τις οικογένειες τους, να ενημερωθούν και να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα που σχετίζονται με την πρόσληψη και την διαχείριση της τροφής.
Εδώ θα σας μιλήσω για την σχέση που έχουν οι διατροφικές διαταραχές με τα δόντια, μια σχέση που δεν συζητείται τόσο συχνά όσο χρειάζεται.
Οι συνέπειες των διατροφικών διαταραχών στα δόντια δεν είναι εμφανείς άμεσα και γίνονται τόσο αργά, ώστε πολλές φορές οι ασθενείς μας δεν καταλαβαίνουν πως συσχετίζονται με τις διατροφικές τους συνήθειες.
Από όλες τις συνήθειες που συνοδεύουν τις διατροφικές διαταραχές, αυτή που επηρεάζει σημαντικά την υγεία των δοντιών είναι οι συχνοί εμετοί.
Οι εμετοί χρησιμοποιούνται από τους ασθενείς με ανορεξία και βουλιμία, σαν ένα μέσο απαλλαγής από την τροφή που έχουν πρόσφατα καταναλώσει. Σκοπός των πασχόντων είναι να μην ολοκληρωθεί η πέψη της τροφής, ώστε να μην απορροφηθούν από τον στομαχικό βλεννογόνο η τροφή και οι θερμίδες που της αναλογούν.
Εμετούς προκαλούν τόσο τα άτομα με νευρική ανορεξία όσο και τα άτομα με βουλιμία. Ενώ όμως στην ανορεξία οι ασθενείς έχουν πολύ περιορισμένη λήψη τροφής, στην βουλιμία η ποσότητα της τροφής που λαμβάνεται είναι αυξημένη. Η πρόκληση εμετού είναι πολύ πιο κοινή σε αυτή την ομάδα ασθενών αποτελώντας βασικό χαρακτηριστικό της νόσου.
Οι ασθενείς, κυρίως νεαρά κορίτσια, καταφεύγουν σε εμετούς μετά από επεισόδια κατανάλωσης μεγάλης ποσότητας τροφής η οποία στην συνέχεια επιθυμούν να απομακρυνθεί από τον οργανισμό το συντομότερο δυνατό. Πολλές χρησιμοποιούν καθαρτικά, διουρητικά ή άλλα φαρμακευτικά σκευάσματα ή προχωρούν σε έντονη άσκηση αλλά η πρόκληση εμετού είναι η πιο κοινή πρακτική, συχνή ακόμη και μετά από κάθε γεύμα.
Ο εμετός αποβάλλει μόνο ένα μέρος της τροφής που καταναλώθηκε και έτσι ενώ μειώνει την ποσότητα της τροφής που θα μεταβολιστεί και τις θερμίδες που της αντιστοιχούν, δεν επηρεάζει το βάρος των ατόμων με ψυχογενή βουλιμία, το οποίο τις περισσότερες φορές είναι φυσιολογικό ή ελαφρώς αυξημένο.
Το γαστρικό περιεχόμενο εκτός από την τροφή που έχει καταναλωθεί περιέχει και τα οξέα που έχουν εκκριθεί ώστε να ξεκινήσει η πέψη. Η δίοδος τους μέσα από την στοματική κοιλότητα έχει βλαπτικές συνέπειες στα δόντια. Πολλοί ασθενείς μετά από ένα επεισόδιο με εμετό προκειμένου να αισθανθούν καλύτερα, βουρτσίζουν τα δόντια τους που εκείνη την στιγμή είναι πολύ αδύναμα λόγω των οξέων, και με την επιπλέον μηχανική κίνηση της οδοντόβουρτσας επιταχύνουν την απώλεια της οδοντικής ουσίας. Το σάλιο, που είναι μια ασπίδα προστασίας για τα δόντια, αποκτά τις επόμενες ώρες φυσιολογικό pH, όταν όμως οι εμετοί είναι συχνοί δεν είναι ικανό από μόνο του να προστατεύσει τα δόντια τα οποία διαβρώνονται συνεχώς.
Η απώλεια οδοντικής ουσίας που οφείλεται σε οξέα ονομάζεται οδοντική διάβρωση και έχει αρχίσει να εμφανίζεται στην επιστημονική οδοντιατρική βιβλιογραφία μόλις το 1945. Έκτοτε έχουν γίνει πολλές προσπάθειες για να ερευνηθεί ο τρόπος με τον οποίο τα οξέα επηρεάζουν τα δόντια, έχουν προταθεί προληπτικά μέτρα αλλά δεν έχει ερευνηθεί στον βαθμό που πρέπει η οδοντιατρική θεραπεία των περιστατικών αυτών. Έτσι η επιστημονική κοινότητα πολλές φορές δεν είναι τόσο ενημερωμένη για να αναγνωρίζει και να θεραπεύει την διάβρωση των δοντιών όσο είναι για παράδειγμα για την αντιμετώπιση της τερηδόνας.
Στην διάβρωση των δοντιών οι περιοχές στις οποίες εντοπίζεται αρχικά το πρόβλημα είναι οι υπερώιες πλευρές των άνω πρόσθιων δοντιών (φωτογραφία αριστερά). Στα πρώιμα στάδια η βλάβη είναι πολύ δύσκολα αναγνωρίσιμη λόγω του ότι η θέση των δοντιών αυτών δεν είναι εύκολα ορατή στον ασθενή. Σιγά σιγά όμως η απώλεια οδοντικής ουσίας επεκτείνεται και στο κοπτικό χείλος των δοντιών τα οποία λεπταίνουν και κονταίνουν.
Όταν τα δόντια χάσουν το επιφανειακό προστατευτικό στρώμα της αδαμαντίνης, εκτίθεται στο στοματικό περιβάλλον η οδοντίνη η οποία είναι περισσότερο ευαίσθητη στην αποτριβή και αυξάνεται έτσι ο ρυθμός απώλειας της οδοντικής ουσίας.
Στα προχωρημένα στάδια της νόσου εμφανίζονται αλλαγές και στα πίσω δόντια (φωτογραφία δεξιά) τα οποία καθώς διαβρώνονται μικραίνουν σε μέγεθος οδηγώντας τελικά σε απώλεια της κάθετης διάστασης του προσώπου. Χαρακτηριστικά σε αυτές τις περιπτώσεις τα σφραγίσματα που τυχόν υπάρχουν στα δόντια επειδή δεν διαβρώνονται, μένουν πιο ψηλά στην επιφάνεια των δοντιών ενώ η οδοντική ουσία γύρω από αυτά μειώνεται.
Επειδή η αλλαγή είναι σταδιακή πολλές φορές οι ασθενείς δεν την αξιολογούν και ακόμη και αν τους προβληματίζει, σπανίως την συνδέουν με με την διατροφική διαταραχή και τους εμετούς. Οι ασθενείς κάποιες φορές απευθύνονται στον οδοντίατρο, αλλά πολλές φορές οι γιατροί είμαστε διστακτικοί στα αρχικά στάδια της νόσου για να αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα που δημιουργεί.
Μερικές φορές δε, όταν τελικά οι ασθενείς προσέρχονται στο ιατρείο για να συζητήσουν τους αισθητικούς τους προβληματισμούς αναφέρουν πως στο παρελθόν έχει γίνει διάγνωση από οδοντιάτρους για βρουξισμό, σφίξιμο ή τρίψιμο δηλ. των δοντιών που οδηγεί στα σπασίματα των δοντιών. Μια τέτοια διάγνωση είναι λανθασμένη γιατί αν προσέξει κανείς καλύτερα θα διαπιστώσει στους βουλιμικούς ασθενείς πως οι κάτω τομείς, δηλ. τα δόντια που συγκλείνουν με τα διαβρωμένα είναι φυσιολογικά σε μέγεθος και σχήμα.
Η διάβρωση των πρόσθιων δοντιών έχει ταξινομηθεί σε 5 κατηγορίες σύμφωνα με την ταξινόμηση ACE (Anterior Clinical Erosion).
Η κατηγορία 1 περιλαμβάνει τους ασθενείς στους οποίους παρατηρείτε λέπτυνση του πάχους της αδαμαντίνης στα πρόσθια δόντια. Στους ασθενείς αυτούς δεν προτείνετε κάποια θεραπεία, γίνεται όμως ενημέρωση και δίνονται οδηγίες προστασίας των δοντιών.
Η κατηγορία 2 περιλαμβάνει τους ασθενείς στους οποίους έχει αρχίσει η έκθεση της οδοντίνης, του δεύτερου στρώματος των δοντιών, η οποία συνήθως αντιμετωπίζεται με μικρά λευκά σφραγίσματα.
Στην κατηγορία 3 εμφανίζονται φθαρμένα κοπτικά χείλη με απώλεια του μήκους των δοντιών λιγότερο από 2 χιλιοστά και ταυτόχρονα εκτεθειμένη οδοντίνη. Στην κατηγορία αυτή των ασθενών προτείνονται συντηρητικές άμεσες ή έμμεσες αποκαταστάσεις ρητίνης οι οποίες συγκολλώνται στην υπερώια επιφάνεια των δοντιών χωρίς να τροχιστεί το δόντι καθόλου.
Στις κατηγορίες 4 και 5 τέλος υπάρχει απώλεια του μήκους των δοντιών μεγαλύτερη από τα 2 χιλιοστά ενώ τέλος στην κατηγορία 6 υπάρχει και νέκρωση δοντιών λόγω της προχωρημένης βλάβης. Τα περιστατικά αυτά είναι τα πιο απαιτητικά στην αντιμετώπιση τους από τον οδοντίατρο και θεραπεύονται με εκτεταμένες προσθετικές εργασίες.
Η αντιμετώπιση της ψυχογενούς βουλιμίας στα πρώιμα στάδια είναι πολύ σημαντική. Οι οδοντίατροι πρέπει να εξετάζουμε όλους τους ασθενείς μας, με ιδιαίτερη προσοχή τα νεαρά κορίτσια, και να προτείνουμε μια σειρά από προληπτικά μέτρα πριν τα δόντια καταστραφούν εντελώς.
Συνήθως τα μέτρα που προτείνουμε είναι
- Βούρτσισμα των δοντιών αφού περάσει τουλάχιστον μία ώρα από τον εμετό.
- Ξέπλυμα των δοντιών μετά τον εμετό με ένα διάλυμα μαγειρικής σόδας σε νερό
- Χρήση φθοριούχων στοματοπλυμάτων
- Επαγγελματική βοήθεια για την αντιμετώπιση της διατροφικής διαταραχής
Οι ασθενείς μας συνήθως ευαισθητοποιούνται και αναζητούν οδοντιατρική λύση μόνο όταν το πρόβλημα έχει προχωρήσει αρκετά. Τότε παρατηρούν και οι ίδιοι πως τα δόντια έχουν κοντύνει πολύ και ανησυχούν για τις αισθητικές συνέπειες στο χαμόγελο τους. Σε αυτές τις περιπτώσεις η αντιμετώπιση είναι πιο ριζική.
Παλαιότερα η μόνη λύση που υπήρχε ήταν η ολική στοματική αποκατάσταση με στεφάνες, όπως στο περιστατικό του ιατρείου μου, το οποίο βλέπετε στις φωτογραφίες 15 χρόνια μετά την αποκατάσταση του με γαλβανοκεραμικές στεφάνες
.
Πρόκειται για ένα σχέδιο θεραπείας που προϋποθέτει την αφαίρεση επιπλέον οδοντικής ουσίας. Τα δόντια πρέπει να τροχιστούν και στις επιφάνειες που δεν έχουν διαβρωθεί, προκειμένου να δημιουργηθεί ο απαραίτητος χώρος για τις στεφάνες. Αυτό οδηγεί αναγκαστικά σε ένα μικρό σε μέγεθος οδοντικό στήριγμα, το οποίο μπορεί να χρειαστεί ενδοδοντική θεραπεία προκειμένου να αποκατασταθεί. Σε άλλες περιπτώσεις που η διάβρωση των δοντιών έχει αντισταθμιστεί με την υπερέκφυση των δοντιών, διατηρώντας την κάθετη διάσταση του προσώπου θα πρέπει να προηγηθούν, τεχνικές επιμήκυνσης της μύλης των δοντιών.
Είναι δύσκολο για τους ασθενείς μας να αντιμετωπίσουν ένα τέτοιο σχέδιο θεραπείας, ειδικά επειδή είναι συνήθως νέοι και το κόστος της αποκατάστασης είναι υψηλό. Εμείς δε σαν οδοντίατροι, προβληματιζόμαστε γιατί αντιλαμβανόμαστε πως μια τέτοια εκτεταμένη εργασία μπορεί στο βάθος του χρόνου να οδηγήσει σε επιπλοκές που θα αυξήσουν την ανάγκη για περαιτέρω οδοντιατρική φροντίδα.
Τα τελευταία χρόνια όμως, με την βοήθεια των εξελίξεων στα υλικά και τις τεχνικές συγκόλλησης, έχουμε επιτύχει εξαιρετικά συντηρητικές αποκαταστάσεις συγκολλώντας στην επιφάνεια των δοντιών ολοκεραμικές εργασίες που αποκαθιστούν το σχήμα των δοντιών, την αισθητική και την λειτουργία τους, χωρίς να μειώνουν επιπλέον την ποσότητα της υπολειπόμενης οδοντικής ουσίας.
Η παρακάτω εικόνα είναι από ένα τέτοιο περιστατικό, θεραπευμένο στο ιατρείο μας. Δείτε εδώ και άλλο ένα.
Η αποκατάσταση των φθαρμένων δοντιών από την διάβρωση, είναι τόσο αποτελεσματική σήμερα που πρέπει να εφαρμόζεται σε όλους τους ασθενείς μας που έχουν χάσει σημαντικό μέρος της οδοντικής τους ουσίας με σκοπό να περιορίσουν την περαιτέρω απώλεια αυτής.
Είναι τόσο θεαματική η βελτίωση στην αυτοπεποίθηση των ασθενών αυτών, που ακόμη και η πρόγνωση της βουλιμίας βελτιώνεται.
Η κινητοποίηση των νεαρών ασθενών και η πρόληψη των συνεπειών της νόσου είναι η πρώτη γραμμή δράσης, αλλά και η αποκατάσταση των προχωρημένων βλαβών με σύγχρονες τεχνικές είναι καθήκον και υποχρέωση μας.
